G?ney Atlantik, Mart 2001... 137 yolcusu ile seyir yapan Alman yolcu gemisi Bremen birdenbire duvar gibi y?kselen bir dalgaya ?arp?yor. K?pr??st?nde ve makinelerde b?y?k hasar meydana geliyor. Gemi, makinesiz, d?mensiz ve elektriksiz kal?yor. Atlantik okyanusunun so?uk sular?nda gemiyi terk ederek yasama ?ans? s?f?ra yak?n olan yolcular ve m?rettebat ?aresiz. B?y?k ?abalardan sonra acil g?? kaynaklar?n?n da yard?m? ile gemi makineleri k?smen onar?labiliyor. B?ylece olay? anlatacak ?ahitler hayatta kalabiliyor.
Yine G?ney Atlantik, sadece birka? g?n sonra yolcu gemisi Caledonian Star’?n k?pr??st? vardiyas?ndaki birinci zabit, kars?s?nda y?kselen 30 metre y?ksekli?indeki dalgay? g?r?nce g?zlerine inanam?yor. Gemiye muazzam bir g??le ?arpan dalga, k?pr??st?n? sular alt?nda b?rak?yor, seyir ve haberle?me cihazlar?n?n bir?o?u kullan?lmaz hale geliyor, Gemide ?nemli hasar olu?uyor. Makineler hasarlanmad??? i?in bu gemi de vuran dalgan?n ?ahitli?ini yapmak ?zere en yak?n limana do?ru seyrine g??l?kle devam edebiliyor.
Kuzey Atlantik, 1978. 43 000 tonluk modern y?k gemisi M?nchen, bir Atlantik f?rt?nas? i?inde ilerliyor. 27 ki?ilik personeli, modern gemilerine g?veniyorlar. 12 Aral?k saat 03:00 da, gemiden kar???k bir SOS mesaj? al?n?yor. K?sa s?re sonra civardaki 100 gemi ile arama kurtarma faaliyetlerine ba?lan?yor ancak gemi bulunam?yor. Olay hakk?ndaki bilgi, a??lmam?? bir can sal?ndan al?nabiliyor. Su seviyesinden 20 metre yukar?da istifli durumdaki can sal?n?n g?verteye ba?lant? kilidi, m?thi? bir g??le b?k?lm?? olarak pariman?n ucunda sallan?yor. Sudan 20 metre yukar?daki kilidin pimini koparacak ?l??de b?ken g??, a??klanam?yor ve olaya bakan mahkeme, geminin hava ko?ullar?ndan batt???na h?kmediyor.
1990 dan beri yirmiden fazla gemi, G?ney Afrika’n?n do?u k?y?lar?nda dev dalgalarla kars?la?t? ve bir?o?u ortadan ikiye k?r?larak batt?. Batan gemilerin i?inde ?o?u s?pertanker veya dev d?kmecilerdi. Bilim d?nyas?, uydular?n da yard?m? ile G?ney Afrika devlerinin s?rr?n? k?sa s?rede ??zd?. Sebep, g?neye do?ru nehir gibi akan Agulhas ak?nt?s? ile birka? g?n NE y?n?nden eserek ak?nt?y? h?zland?ran ve daha sonra ge?en cephenin ard?ndan h?zla SW’e drisa eden firiska ?iddetindeki r?zgarlar?n ve g?neyli ?l? dalgalar?n dalga boyunu k?saltmas? ve y?ksekli?ini artt?rmas? olarak a??kland?. Ancak d?nyan?n bir yerindeki bu a??klama di?er yerlerdeki olaylar? ??zmeye yetmedi.
1985 y?l?n?n ilk g?n?, Kuzey denizinde, Norve? a??klar?ndaki Draupner petrol sondaj kulesi, 26 metrelik bir dalga taraf?ndan vuruldu. Bilim adamlar?, b?lgedeki hi?bir ak?nt?n?n veya f?rt?nan?n bu y?kseklikteki bir dalgay? yaratamayaca?? tezinde birle?tiler. “Yeni y?l dalgas?” olarak isimlendirilen bu yeni ve kesin ?l??m, bilim d?nyas?nda ka?lar?n kalkmas?na ve ba?ka a??klamalar aranmas?na sebep oldu.
D?nya okyanuslar?nda ortalama haftada bir gemi bat?yor. Batan gemilerin bir?o?unun da ger?ek batma sebepleri bilinemiyor. Kaza ara?t?rma uzmanlar?, a??k denizlerdeki olaylar? bulabildikleri kan?t k?r?nt?lar? ile ??zmeye ?al???yorlar ve olaylar? genellikle insan hatas?, yetersiz bak?m tutum, k?t? hava ?artlar? gibi sebeplere ba?l?yorlar. Ancak batmalar veya batmaya yak?n durumlar, hatas?z sicili olan d?nya klasman?ndaki gemilerde veya ?ok ?nl? ?irketlere ait y?ksek kondisyonlu ve hatas?z sicilli gemilerde de g?r?l?yor ve ara?t?rmac?lar yeni ve ?ok daha sinsi bir nedeni g?z ?n?ne almak zorunda kal?yorlar. Batmalar?n sebebi, koca bir apartman kadar, d?nyadaki en sa?lam geminin bile dayanabilece?inin iki kati y?kseklikteki dalgalar olabilir mi?
Bahsedilen dev dalgalar deprem dalgalar? (tsunami) veya gelgit ak?nt?lar?n?n yaratt??? dalgalar de?il, denizden direkt y?kselen dev su duvarlar?. ?nceleri, efsane gibi anlat?lan, denizcilerin uydurmas? san?lan ve okyanus bilimcileri ile fizik?ilerin dalga y?ksekli?ini tahmin etmek i?in kulland?klar? geleneksel matematiksel lineer model sistemine g?re, nadir de?il, hi? olmamas? gereken do?a olaylar?. Lineer sisteme g?re, maksimum ve minimum dalga y?kseklikleri, ortalama dalga y?ksekli?i alt?nda ve ?zerinde lineer bir ?ekilde de?i?ir. 12 metre y?kseklikteki dalgalar?n oldu?u bir Kuzey Atlantik f?rt?nas?nda maksimum dalga y?ksekli?inin 15 metre civar?nda olaca?? hesaplan?yor. 30 metre y?ksekli?inde bir dalgan?n olu?mas? ise, yine ayni sisteme g?re ancak 10.000 y?lda bir olas?l?k dahilinde g?r?l?yor.
Ak?nt?, tsunami veya gelgit olaylar? ile a??klanamayan dalga hareketleri modern teknolojinin de yard?m? ile inceleniyor. “Yeni y?l dalgas?” gibi kaza ara?t?rma uzmanlar?n?n ve bilim adamlar?n?n a??klamakta yetersiz kald?klar? olaylar?n a??klamas?, quantum fizi?inin yard?m? ile bulundu. Quantum fizik?ileri ve dalga matematik?ileri, a??k deniz dalgalar? ?zerindeki ara?t?rmalar?nda basit lineer modelden ?ok daha karma??k olan Schrodinger e?itli?i sistemi ile, baz? dengesiz durumlarda, dalgalar?n birbirinin enerjilerini ?ald???n? ispatlad?lar. Odak noktas?ndaki dalga m?thi? boyutlara gelene kadar b?y?rken kom?u dalgalar?n k???ld??? Schrodinger e?itli?i sistemi, daha ?nceleri kabul g?rmeyen bir teori olarak kalmaktayd?. Ancak yeni Avrupa uzaktan izleme uydusunun kaydetti?i radar izleme g?r?nt?leri, Schrodinger e?itli?ini destekleyen kan?tlar?n birikmesine yard?mc? oldu. Draupner petrol platformunca ?l??len yeni y?l dalgas? gibi kesin bilinen olaylardaki veriler ka??t ?zerindeki sonu?larla kar??la?t?r?ld???nda, ger?ek ?l??mlere ?ok yak?n y?kseklikler elde edildi. Hesaplar do?ru ise, a??k denizlerde iki ?e?it dalga hareketi g?r?l?yor. ?ok b?y?k bir oranda g?r?len klasik lineer dalga hareketi ve nadir g?r?len lineer olmayan dalgalar. Bu devler, hen?z bilinmeyen bir tetikleme hareketi ile herhangi bir anda etraflar?ndaki di?er dalgalar?n enerjilerini ?al?yor ve apartman gibi y?kseliyorlar. Dev dalgan?n muazzam y?ksekli?inin yani s?ra esas ?ld?r?c? ?zelli?i dikli?inde yat?yor. O anda kar??s?na ??kmak bahts?zl???na eri?en geminin, adeta bir duvar gibi, neredeyse d?md?z bir dikli?e eri?erek k?r?lmaya ba?layan dalgan?n ?zerinden a?mas? ihtimali yok denecek kadar az. Dalga, yakla??k metrekareye 100 tonluk bir g?? ile gemiye ?arp?yor. Modern gemiler ise sadece metrekareye 15 ton g?ce dayanacak ?ekilde yap?l?yorlar.
Gemi in?a m?hendisleri, mevcut kurallara g?re gemilerin dizayn dayan?kl??? hesaplar?n? 15 metre y?kseklikteki dalgalara g?re yap?yorlar. Hesaplar?n 25-30 metre y?ksekli?indeki dalgalara g?re yap?lmas? durumunda ise mevcut d?nya filosunun tamamen hurdaya ayr?lmas? gerekece?i gibi, yeni yap?lacak t?m gemilerde de % 100 civar?nda maliyet art??lar? ile ekstra in?a a??rl??? y?z?nden gemilerin ta??ma kapasitelerinden %25 civar?nda kay?plar olmas? hesaplan?yor.
Yine G?ney Atlantik, sadece birka? g?n sonra yolcu gemisi Caledonian Star’?n k?pr??st? vardiyas?ndaki birinci zabit, kars?s?nda y?kselen 30 metre y?ksekli?indeki dalgay? g?r?nce g?zlerine inanam?yor. Gemiye muazzam bir g??le ?arpan dalga, k?pr??st?n? sular alt?nda b?rak?yor, seyir ve haberle?me cihazlar?n?n bir?o?u kullan?lmaz hale geliyor, Gemide ?nemli hasar olu?uyor. Makineler hasarlanmad??? i?in bu gemi de vuran dalgan?n ?ahitli?ini yapmak ?zere en yak?n limana do?ru seyrine g??l?kle devam edebiliyor.
Kuzey Atlantik, 1978. 43 000 tonluk modern y?k gemisi M?nchen, bir Atlantik f?rt?nas? i?inde ilerliyor. 27 ki?ilik personeli, modern gemilerine g?veniyorlar. 12 Aral?k saat 03:00 da, gemiden kar???k bir SOS mesaj? al?n?yor. K?sa s?re sonra civardaki 100 gemi ile arama kurtarma faaliyetlerine ba?lan?yor ancak gemi bulunam?yor. Olay hakk?ndaki bilgi, a??lmam?? bir can sal?ndan al?nabiliyor. Su seviyesinden 20 metre yukar?da istifli durumdaki can sal?n?n g?verteye ba?lant? kilidi, m?thi? bir g??le b?k?lm?? olarak pariman?n ucunda sallan?yor. Sudan 20 metre yukar?daki kilidin pimini koparacak ?l??de b?ken g??, a??klanam?yor ve olaya bakan mahkeme, geminin hava ko?ullar?ndan batt???na h?kmediyor.
1990 dan beri yirmiden fazla gemi, G?ney Afrika’n?n do?u k?y?lar?nda dev dalgalarla kars?la?t? ve bir?o?u ortadan ikiye k?r?larak batt?. Batan gemilerin i?inde ?o?u s?pertanker veya dev d?kmecilerdi. Bilim d?nyas?, uydular?n da yard?m? ile G?ney Afrika devlerinin s?rr?n? k?sa s?rede ??zd?. Sebep, g?neye do?ru nehir gibi akan Agulhas ak?nt?s? ile birka? g?n NE y?n?nden eserek ak?nt?y? h?zland?ran ve daha sonra ge?en cephenin ard?ndan h?zla SW’e drisa eden firiska ?iddetindeki r?zgarlar?n ve g?neyli ?l? dalgalar?n dalga boyunu k?saltmas? ve y?ksekli?ini artt?rmas? olarak a??kland?. Ancak d?nyan?n bir yerindeki bu a??klama di?er yerlerdeki olaylar? ??zmeye yetmedi.
1985 y?l?n?n ilk g?n?, Kuzey denizinde, Norve? a??klar?ndaki Draupner petrol sondaj kulesi, 26 metrelik bir dalga taraf?ndan vuruldu. Bilim adamlar?, b?lgedeki hi?bir ak?nt?n?n veya f?rt?nan?n bu y?kseklikteki bir dalgay? yaratamayaca?? tezinde birle?tiler. “Yeni y?l dalgas?” olarak isimlendirilen bu yeni ve kesin ?l??m, bilim d?nyas?nda ka?lar?n kalkmas?na ve ba?ka a??klamalar aranmas?na sebep oldu.
D?nya okyanuslar?nda ortalama haftada bir gemi bat?yor. Batan gemilerin bir?o?unun da ger?ek batma sebepleri bilinemiyor. Kaza ara?t?rma uzmanlar?, a??k denizlerdeki olaylar? bulabildikleri kan?t k?r?nt?lar? ile ??zmeye ?al???yorlar ve olaylar? genellikle insan hatas?, yetersiz bak?m tutum, k?t? hava ?artlar? gibi sebeplere ba?l?yorlar. Ancak batmalar veya batmaya yak?n durumlar, hatas?z sicili olan d?nya klasman?ndaki gemilerde veya ?ok ?nl? ?irketlere ait y?ksek kondisyonlu ve hatas?z sicilli gemilerde de g?r?l?yor ve ara?t?rmac?lar yeni ve ?ok daha sinsi bir nedeni g?z ?n?ne almak zorunda kal?yorlar. Batmalar?n sebebi, koca bir apartman kadar, d?nyadaki en sa?lam geminin bile dayanabilece?inin iki kati y?kseklikteki dalgalar olabilir mi?
Bahsedilen dev dalgalar deprem dalgalar? (tsunami) veya gelgit ak?nt?lar?n?n yaratt??? dalgalar de?il, denizden direkt y?kselen dev su duvarlar?. ?nceleri, efsane gibi anlat?lan, denizcilerin uydurmas? san?lan ve okyanus bilimcileri ile fizik?ilerin dalga y?ksekli?ini tahmin etmek i?in kulland?klar? geleneksel matematiksel lineer model sistemine g?re, nadir de?il, hi? olmamas? gereken do?a olaylar?. Lineer sisteme g?re, maksimum ve minimum dalga y?kseklikleri, ortalama dalga y?ksekli?i alt?nda ve ?zerinde lineer bir ?ekilde de?i?ir. 12 metre y?kseklikteki dalgalar?n oldu?u bir Kuzey Atlantik f?rt?nas?nda maksimum dalga y?ksekli?inin 15 metre civar?nda olaca?? hesaplan?yor. 30 metre y?ksekli?inde bir dalgan?n olu?mas? ise, yine ayni sisteme g?re ancak 10.000 y?lda bir olas?l?k dahilinde g?r?l?yor.
Ak?nt?, tsunami veya gelgit olaylar? ile a??klanamayan dalga hareketleri modern teknolojinin de yard?m? ile inceleniyor. “Yeni y?l dalgas?” gibi kaza ara?t?rma uzmanlar?n?n ve bilim adamlar?n?n a??klamakta yetersiz kald?klar? olaylar?n a??klamas?, quantum fizi?inin yard?m? ile bulundu. Quantum fizik?ileri ve dalga matematik?ileri, a??k deniz dalgalar? ?zerindeki ara?t?rmalar?nda basit lineer modelden ?ok daha karma??k olan Schrodinger e?itli?i sistemi ile, baz? dengesiz durumlarda, dalgalar?n birbirinin enerjilerini ?ald???n? ispatlad?lar. Odak noktas?ndaki dalga m?thi? boyutlara gelene kadar b?y?rken kom?u dalgalar?n k???ld??? Schrodinger e?itli?i sistemi, daha ?nceleri kabul g?rmeyen bir teori olarak kalmaktayd?. Ancak yeni Avrupa uzaktan izleme uydusunun kaydetti?i radar izleme g?r?nt?leri, Schrodinger e?itli?ini destekleyen kan?tlar?n birikmesine yard?mc? oldu. Draupner petrol platformunca ?l??len yeni y?l dalgas? gibi kesin bilinen olaylardaki veriler ka??t ?zerindeki sonu?larla kar??la?t?r?ld???nda, ger?ek ?l??mlere ?ok yak?n y?kseklikler elde edildi. Hesaplar do?ru ise, a??k denizlerde iki ?e?it dalga hareketi g?r?l?yor. ?ok b?y?k bir oranda g?r?len klasik lineer dalga hareketi ve nadir g?r?len lineer olmayan dalgalar. Bu devler, hen?z bilinmeyen bir tetikleme hareketi ile herhangi bir anda etraflar?ndaki di?er dalgalar?n enerjilerini ?al?yor ve apartman gibi y?kseliyorlar. Dev dalgan?n muazzam y?ksekli?inin yani s?ra esas ?ld?r?c? ?zelli?i dikli?inde yat?yor. O anda kar??s?na ??kmak bahts?zl???na eri?en geminin, adeta bir duvar gibi, neredeyse d?md?z bir dikli?e eri?erek k?r?lmaya ba?layan dalgan?n ?zerinden a?mas? ihtimali yok denecek kadar az. Dalga, yakla??k metrekareye 100 tonluk bir g?? ile gemiye ?arp?yor. Modern gemiler ise sadece metrekareye 15 ton g?ce dayanacak ?ekilde yap?l?yorlar.
Gemi in?a m?hendisleri, mevcut kurallara g?re gemilerin dizayn dayan?kl??? hesaplar?n? 15 metre y?kseklikteki dalgalara g?re yap?yorlar. Hesaplar?n 25-30 metre y?ksekli?indeki dalgalara g?re yap?lmas? durumunda ise mevcut d?nya filosunun tamamen hurdaya ayr?lmas? gerekece?i gibi, yeni yap?lacak t?m gemilerde de % 100 civar?nda maliyet art??lar? ile ekstra in?a a??rl??? y?z?nden gemilerin ta??ma kapasitelerinden %25 civar?nda kay?plar olmas? hesaplan?yor.